(Aktualizacja: kwiecień 2024)
Dawna kolej ma zdecydowanie w sobie coś intrygującego, jakiś otaczający ją czar. Wielkie parowozy, klimatyczne wagony, historyczne warsztaty, a do tego zapach dymu i smaru. To zawsze robi duże wrażenie, a pociągowe atrakcje to także lep na dzieci, zarówno małe jak i duże. Spieszymy więc poinformować gdzie szukać takich muzeów, w których odkryjecie urok pary a nawet przejedziecie się taborem prowadzonym przez lokomotywę napędzaną… siłą mięśni palacza, bo w końcu to on „podnieca ogień” 😉 . Po zwiedzeniu wielu takich miejsc przyznać musimy, że nasz kraj koleją zabytkową stoi i oby było tak dalej. Mamy też nadzieję, że kolekcje będą rosnąć i cieszyć kolejne pokolenia turystów.
Parowozownia Wolsztyn – województwo wielkopolskie
Dla wielbicieli tematu to najsłynniejsze miejsce w Polsce. Sama parowozownia powstała w roku 1907, a obecnie jest to ostatnia czynna parowozownia na świecie, która nadal obsługuje codzienny planowy ruch! Takim pociągiem dojedziecie do Leszna czy Poznania, ale odbędziecie też retro przejazd przy okazji różnych wydarzeń. Na stacji Wolsztyn naprawdę możecie poczuć klimat kolei jakich już (prawie) nie ma, a dodatkowo, zajrzycie do praktycznie każdej, nieskażonej nowoczesnością części hali parowozowej. Podziwiać można obrotnicę, stację wodną, skład opału oraz maszyny warsztatowe, dźwigi, urządzenia do obsługi taboru czy słynną „Piękną Helenę” – polski parowóz Pm36-2 z 1937 roku, jeden z dwóch kiedykolwiek zbudowanych i jedyny, który dotrwał do czasów dzisiejszych. Praktycznie wszystko dostępne jest dla zwiedzających, więc jeśli macie wśród Was miłośnika tej tematyki, to miejsce obowiązkowe na kolejowym szlaku.
Najbardziej znanym wydarzeniem, z którego słynie Wolsztyn, jest oczywiście organizowana na tutejszej stacji Parada Parowozów. Aby zobaczyć kłęby pary, usłyszeć jej syk pod ciśnieniem czy rozkoszować się dźwiękiem pracujących tłoków przybywają to co roku prawdziwe tłumy fanów kolei z całej Europy. Jeżeli nie przerażają was wielkie tłumy, jest to impreza zdecydowanie dla Was!
Muzeum Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej – województwo dolnośląskie
Placówka ta powstała w 2004 r., choć sama kolekcja zaczęła rosnąć już od roku 1992, a obecnie są to największe zbiory pojazdów szynowych w Polsce. W muzeum najdziemy kilkadziesiąt lokomotyw parowych, a także elektrowozy, wagony oraz maszyny pomocnicze: drezyny, dźwigi i inne urządzenia. Również tutaj zajrzymy do hali parowozowej, zobaczymy ciekawe ekspozycje muzealne, obejrzymy pokaz działania obrotnicy kolejowej i przejedziemy się wagonem prowadzonym przez spalinową lokomotywę. To takie żywe muzeum, w którym dodatkowo prześpicie się na kozetkach w wagonach sypialnianych i zjecie śniadanie w „Warsie”. Jeżeli macie „bzika” na punkcie pojazdów szynowych, to bez problemu możecie spędzić tu cały dzień. Dodatkową ciekawostką jest, że tutejsza parowozownia powstała w roku 1907 – dokładnie w tym samym czasie co ta w Wolsztynie.
Jeżeli mielibyście wybrać tylko jedno muzeum kolejowe (jednak lepiej zwiedzić wszystkie ;-)), to zdecydowanie byłby to właśnie ta placówka.
Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce – województwo małopolskie
Stację kolejową otwarto tutaj w 1884 r. i była ona węzłową na szlaku do Zakopanego, aż do czasu jej zelektryfikowana w latach siedemdziesiątych XX wieku. Od 1993 r. działa tutaj skansen z ekspozycją maszyn parowych – na czele z najstarszym zachowanym parowozem w Polsce – wyprodukowaną w 1877 r. lokomotywą TKb-1479. Znajdziemy tu również maszyny elektryczne i spalinowe, wagony oraz całą infrastrukturę niezbędną do obsługi składów jakie w dalszym ciągu realizują turystyczne przejazdy po okolicy. Kolekcja znajduje się w różnym stanie zachowania, od egzemplarzy wyglądających na niedawno wycofane z eksploatacji po takie, które mogłyby grać w filmach o atomowej zagładzie. Słowem „dla każdego coś miłego”.
Klub Sympatyków Kolei we Wrocławiu – województwo dolnośląskie
Nie każdy wie, że we Wrocławiu działa Dolnośląskie Społeczne Muzeum Kolejnictwa prowadzone przez Klub Sympatyków Kolei. I choć muzeum posiada największą w Europie kolekcję wagonów towarowych nie posiada swojej siedziby. Wolontariusze z organizacji walczą aktualnie o przyznanie im terenu na zabytkowych pocztowych torach przy dworcu. Co jakiś czas, przy okazji różnych wydarzeń część muzealnego taboru można podziwiać na peronach Dworca Głównego. Do największych zabytków należą odrestaurowany w ostatnim czasie elektrowóz EP05-22 (1961r.), czy też pierwsza spalinowa, manewrowa lokomotywa Ls40-5434, zbudowana po drugiej wojnie światowej w Polsce. Jeśli nawet te nazwy, jako kolejowym laikom niewiele Wam mówią, to jednak urok parowozów, drewnianych ławeczek i wielkość prezentowanego sprzętu na pewno zrobią na Was wrażenie. Dodatkowo przy współpracy z Turkol muzeum organizuje przejazdy retro na pokładzie zabytkowych pociągów z wagonami 3 klasy z lat 40. XX wieku, oraz wagonem 1 klasy, z drewnianymi ławeczkami i lokomotywą spalinową z lat 70. Są to trasy wokół Wrocławia lub do niedalekich stacji jak np. Oborniki Śląskie. My skorzystaliśmy z takiej okazji już dwukrotnie, ale chętni powinni się odpowiednio wcześnie orientować, gdyż zainteresowanych nie brakuje.
Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie – województwo mazowieckie
Jeśli na terenie muzeum znajdziecie jakiś zegar na pewno wskazuje on godzinę 15:35. O tej porze właśnie 30 listopada 1984 r. z Sochaczewa wyjechał ostatni pasażerski pociąg Powiatowej Kolei Sochaczewskiej. Samo muzeum powstało niedługo potem, bo już w roku 1986, a jako kadrę zatrudniono pracowników likwidowanej instytucji. Obecnie na Stacji Muzeum odnaleźć można największą ekspozycję wąskotorowych pojazdów szynowych w Europie! Oprócz taboru na szynach znajdziecie tu również muzealne eksponaty i dokumenty o historii kolei wąskotorowych w Polsce. W sezonie letnim możecie skorzystać z 18 kilometrowego przejazdu pociągiem retro do Puszczy Kampinoskiej. Warto tutaj zajrzeć aby zobaczyć choćby Warszawę przeznaczoną do jazdy po torach, choć nie tych „wąskich”!
Muzeum Kolejnictwa w Kościerzynie – województwo pomorskie
Pierwsza linia kolejowa na tym ternie powstała w 1885 r. i należała do Królewskiej Kolei Wschodniej. Parowozownia w skansen zamieniła się w 1992 r. i obecnie możemy podziwiać tu parowozy i lokomotywy spalinowe. Zobaczycie tutaj również wagon kolejki z Gubałówki, pług śnieżny czy wagony kolejki wąskotorowej. Placówka nie jest wielka, ale posiada w swoich zbiorach kilkanaście ciekawych eksponatów. W hali znajdują się sale ekspozycyjne i wystawy multimedialne. Warto zajrzeć przemierzając okolicę.
W odróżnieniu od Jaworzyny Śląskiej czy Wolsztyna, gdzie znajdują się parowozownie typu wachlarzowego, w Kościerzynie zobaczymy parowozownię przelotową, która wniesiona została w roku 1929.
Bytom Wąskotorowy – Górnośląskie Koleje Wąskotorowe
Bardzo ciekawą propozycją na odkrycie jednych z największych zabytków Śląska jest przejazd kolejką wąskotorową z Bytomia. Sztandarowe jej linie powstały w 1853 r. by z czasem połączyć niemal wszystkie kopalnie, huty i zakłady przemysłowe na tym terenie. Pierwotnie służyły one bowiem do transportu węgla kamiennego i rud żelaza. Co ciekawe pierwsze drogi żelazne stworzono dla wozów ciągniętych przez konie. Jest to najstarsza nieprzerwanie działająca kolej wąskotorowa na świecie! Obecnie liczy 21 km i łączy Bytom z zalewem Nakło-Chechło. Po drodze można wysiąść też w Tarnowskich Górach, aby zwiedzić zabytkową kopalnię srebra. Pociągi kursują w weekendy od czerwca do września. Na stacji Bytom Karb Wąskotorowy znajduje się też kolekcja taboru, małe muzeum, czy urządzenia do sterowania ruchem kolejowym znajdujące się w nastawni.
Bieszczadzka Kolejka Leśna – województwo podkarpackie
Ta wąskotorowa linia kolejowa uruchomiona została w roku 1898 na terenie zaboru austro-węgierskiego i miała ułatwić przedsiębiorcom drzewnym eksploatację oraz przewóz drewna z bieszczadzkich lasów. Pomogła ona gospodarczo ożywić ten teren, przyczyniając się do powstawania licznych tartaków wzdłuż torów kolejowych. Obecnie jej fragment to jedna z największych atrakcji regionu. Pociągi ruszają ze stacji Majdan, gdzie można również zobaczyć budynki kolejowe oraz sam tabor. Nie wszystkie kursy obsługiwane są przez parowóz, więc jeśli chcecie mieć pewność przejazdu właśnie takim środkiem lokomocji, w sezonie konieczna będzie wcześniejsza rezerwacja. Przejazd tam i z powrotem trwa dwie godziny z krótkim postojem na zawrócenie lokomotywy.
Krośnicka Kolej Wąskotorowa – województwo dolnośląskie
To popularne miejsce wycieczek przedszkolnych i szkolnych. Powstała w nawiązaniu do szlaku historycznego Wrocławskiej Kolei Dojazdowej – wąskotorowej kolejki łączącej Wrocław i miasta na północ od niego jak Żmigród czy Milicz. Na jej trasie spotkacie pięć przystanków edukacyjnych przybliżających historię i przyrodę tych terenów, a cały przejazd liczy sobie trzy kilometry. Wagoniki ciągnie parowóz lub lokomotywa spalinowa. Można obejrzeć też lokomotywy ekspozycyjne, skorzystać z oferty wypożyczalni sprzętu wodnego, miejsca piknikowego i placu zabaw.
Żytawska Kolejka Wąskotorowa – Zittau
Właściwie, to aby do niej dotrzeć trzeba przekroczyć niemiecką granicę, ale jest to bardzo mała odległość. Darmowy parking dostępny jest przy Głównym Dworcu. Tu również znajduje się osobny budynek z kasą i peronem, z którego skład rusza w dwóch kierunkach – do kurortów Oybin i Jonsdorf (uwaga, czasem konieczna przesiadka na trasie). Podróż trwa około 40 minut i możemy skorzystać z zamkniętych i otwartych wagonów, ale warto mieć na uwadze, że parowóz trochę dymu wypuszcza ;). My wykupiliśmy opcję tam i z powrotem do miejscowości Oybin – 18 euro osoba, ale dzieci do lat 14 bezpłatnie. Na końcowej stacji znajduje się minimuzeum kolejowe, stary dworzec z budką z lodami i tematyczny, bo kolejowy plac zabaw. Stąd warto wyruszyć na zwiedzanie ruin klasztoru i zamku wznoszących się na wzgórzu przy stacji, ale to już inna historia…
Zabytkowa Stacja Kolei Wąskotorowej w Rudach – śląskie
Kolej parową na odcinku Gliwice-Rudy otwarto w roku 1899 i co ciekawe aż do lat 60. poprzedniego wieku wąskotorówka ta była popularnym środkiem transportu tutejszej ludności. Linię zamknięto w 1992 r., ale na szczęście niedługo potem odżyła dzięki uruchomieniu żywego skansenu kolejowego. To właśnie na stacji Rudy znajdował się odpowiedni budynek dworcowy, hale i warsztaty naprawcze. Wszystko to dostępne jest dzisiaj dla turysty i jak tylko wkroczycie na teren dworca poczujecie całą kolejową magię. Urokliwy peron, lokomotywownia, stary tabor, wagon z małą gastronomią, przejazd drezyną ale też immersyjna przygoda z goglami VR. Tradycja z nowoczesnością. Główną atrakcją jest oczywiście przejażdżka kolejką na trasie liczącej nieco ponad 4 km, na którą otrzymujemy klimatyczny bilet w starym stylu.
