Górny Śląsk niewątpliwie kojarzy się z górnictwem. To, co napędzało rozwój całego regionu to kopalnie, huty i cały przemysł z nimi związany. Do dziś Polska Grupa Górnicza jest największym producentem węgla w Europie. W wyniku restrukturyzacji i redukcji tego przemysłu wiele miejsc na Śląsku zostało zamkniętych i zlikwidowanych, ale od kilkunastu lat zyskują one nowe, turystyczne oblicze. Dzisiaj zapaszmy Was na Szlak Zabytków Techniki: turystyczno-kulturowy szlak dziedzictwa przemysłowego województwa śląskiego. To 40 obiektów od kopalni, szybów, fabryk i kolonii robotniczych po kolejki wąskotorowe, browary i muzea. Nie sposób wszystkiego zobaczyć na weekendowym wyjeździe, warto więc wcześniej zaplanować co dla Was brzmi interesująco i odwiedzić wybrane miejsca. My mamy do polecenia kilka z nich.
Szyb Maciej i Kopalnia Concordia
Pierwszy na naszym szlaku jest Szyb Maciej, czyli zespół obiektów zabrzańskiej kopalni węgla kamiennego „Concordia”, który swoją działalność rozpoczął w 1843 r. Obecnie jest to kompleks turystyczno-rekreacyjny z restauracją, bistro, leżakami i wodnym placem zabaw, ale można też wejść na wieżę wyciągową, zobaczyć budynki czy urządzenia dawnego zakładu górniczego. Przed zwiedzaniem najlepiej zadzwonić by umówić się z wyprzedzeniem, bo odbywa się ono w konkretne dni i godziny, ale sam teren to miejsce warte zobaczenia.
Kopalnia Michał
Ekspozycję związaną z górniczą pracą udało się nam zobaczyć w byłej kopalni węgla „Michał” w Siemianowicach Śląskich. Tutaj w roku 2012 powstał Park Tradycji Górnictwa i Hutnictwa, gdzie w byłej maszynowni obejrzymy eksponaty z tym związane (w tym parową maszynę wyciągową z 1905 r., której wielkość robi naprawdę wielkie wrażenie). Multimedialna wystawa i zbiór pamiątek górniczych pozwolą się nam zapoznać z historią kopalni, huty i ich właścicieli. Wciąż stoi też odrestaurowana 36-metrowa wieża szybu Krystyn oraz ciekawy ogród doświadczeń dla dzieci.
Kolej wąskotorowa
Bardzo ciekawą propozycją na odkrycie jednych z największych zabytków Śląska jest przejazd kolejką wąskotorową z Bytomia do kopalni srebra. Pierwsze jej linie powstały w 1853 r. by z czasem połączyć niemal wszystkie kopalnie i huty na tym terenie. Jest to najstarsza nieprzerwanie działająca kolej wąskotorowa na świecie! Obecnie liczy 21 km i łączy Bytom z zalewem Nakło-Chechło, po drodze można wysiąść też w Tarnowskich Górach aby zwiedzić zabytkową kopalnię srebra. Przez lato w każdą sobotę i niedzielę można przejechać się drewnianymi wagonikami, co stanowi nie lada atrakcję dla mniejszych ale też dla większych 😉
Kopalnia srebra Tarnowskie Góry
Ze stacji do kopalni jest pięć minut spacerem. Tutaj czeka Was zwiedzania fragmentu wyrobisk podziemnych Królewskiej Kopalni kruszców srebra, ołowiu i cynku „Fryderyk”, która funkcjonowała od 1784 r. Podobno pierwszą srebronośną bryłę na swoim polu wykopał tutejszy chłop około 1490 r. Potem zaczęły powstawać tu osady górnicze, miasto otrzymało akt wolności górniczej i rozwijał się handel oraz rzemiosło. Złoża wyczerpały się na początku XX w., ale dzięki temu w roku 1976 kopalnię przystosowano do zwiedzania. Po zapoznaniu się z historią wybycia kruszców na tym terenie, zjeżdżamy windą na głębokość 40 metrów, gdzie znajduje się szlak turystyczny o długości 1740 m, z czego część przepływa się łodzią. Wąskie korytarze, przodki i komory górnicze robią wrażenie i trochę ciarki przechodzą na myśl o pracy w takich warunkach. Zwiedzanie jest jednak dobrze zorganizowane, choć nastawić się trzeba na tłumy mijające się w korytarzach, albo wybrać mniej popularne pory na wizytę.
Przy budynku kopalni znajduje się Skansen Maszyn Parowych, w którym zobaczyć można wiele pojazdów i urządzeń nawiązujących do historii tutejszego górnictwa. Ze stacji pociąg zabierze nas z powrotem do Bytomia, skąd zaczęliśmy naszą wycieczkę.
Radiostacja Gliwice
Jeśli uważaliście na lekcjach historii hasło “prowokacja gliwicka” powinno być Wam znane. Ta niemiecka operacja dywersyjna miała na celu przedstawienie III Rzeszy jako ofiary polskiej agresji i bycie tłem dla zbrojnej odpowiedzi Hitlera. 31.08.1939 r. do gliwickiej radiostacji wdarli się przebrani za śląskich powstańców żołnierze chcąc wyemitować odezwę nawołującą do powstania przeciw Niemcom. Długo planowana akcja, nie zakończyła się jednak sukcesem, gdyż radiostacja przy ulicy Tarnogórskiej służyła tylko celom nadawczym i nie posiadała odpowiednich mikrofonów. Fałszywym powstańcom udało się za pomocą mikrofonu burzowego odczytać tylko kilka słów, zanim sygnał całkiem zaniknął. W eter poszły słowa: “Uwaga, tu Gliwice. Radiostacja znajduje się w polskich rękach…”, ale i to wykorzystał Hitler w swoim przemówieniu z 01.09.1939 r. “odpowiadając ogniem” na atak polskich żołnierzy. Można więc śmiało powiedzieć, że jest to miejsce historyczne, z którego zarówno młodzież jak i starsi wyniosą ciekawą naukę.
Warto zajrzeć do budynku Muzeum, gdzie możecie zobaczyć kompletne wyposażenie stacji z roku jej powstania na czele z nadajnikiem radiowym Lorenz i głośnikami firmy Siemens. Obejrzycie tutaj również film o prowokacji gliwickiej. Z uwagi na trwający remont obecnie zwiedzanie jest możliwe w piątki oraz soboty (wstęp bezpłatny) i niedziele.
Sama wieża to 111 metrowa drewniana konstrukcja nadawcza, co czyni ją najwyższą tego typu na świecie! Zbudowana została w 1935 i miała zwiększyć zasięg istniejącej już w Gliwicach radiostacji nadającej program z Wrocławia. Po wojnie nadawano tu audycje katowickie, a następnie służyła ona do zagłuszania rozgłośni zagranicznych, na czele z Radiem Wolna Europa. Od 2005 roku znajduje się tu oddział gliwickiego muzeum, a sama wieża nie pełni już swoich funkcji.
Wieża Ciśnień w Zabrzu
Ponad stuletni obiekt wybudowany dla miejskiej sieci wodociągowej odzyskał ostatnio swój dawny blask! Wszystko za sprawą Muzeum Górnictwa Węglowego, które na jej najwyższym piętrze otworzyło wystawę “Carboneum”. Jak łatwo się domyśleć, dowiemy się tu wszystkiego o cennym pierwiastku jakim jest właśnie węgiel. Nie znajdziecie tutaj typowych eksponatów, ale multimedialną wystawę wraz z możliwością przeprowadzenia doświadczeń i wyciągnięcia praktycznej nauki z eksperymentów. A Waszą wiedzę na koniec wycieczki sprawdzi sam Tomasz Rożek. Z najwyższego piętra rozciąga się widok na okolicę, działa tu sympatyczna kawiarnia i dobrze wyposażony sklepik ze “śląskimi” pamiątkami.
Wejście 15/10 zł, w poniedziałki nieczynne.
Jeśli chodzi o samo zwiedzanie zabytków szlaku techniki, do mniej popularnych atrakcji warto wcześniej zadzwonić i umówić się. Nie wszystkie są otwarte regularnie i w każdy dzień. Te najbardziej popularne jak Kopalnia Guido na trasy wpuszcza dzieci niestety dopiero po ukończeniu 6 roku życia, Sztolnia Królowa Luiza ma trasę rodzinną od 4 lat, dlatego też cieszymy się, że kopalnia w Tarnowskich Górach udostępniona jest bez ograniczeń wiekowych. Latem w wielu obiektach na szlaku odbywają koncerty, warsztaty, wystawy i inne imprezy. Szczególnie warto zajrzeć tutaj na jesienną Industriadę, czyli wielkie święto techniki. Atrakcji tu co niemiara, więc niebawem powrócimy z kolejnymi propozycjami na śląskie zwiedzanie 🙂